اگر فرزند شما دارای اختلال طیف اتیسم باشد علایم اولیه آن در 1 الی 2 سالگی خود را نشان می دهد. آیا علایم اختلال طیف اتیسم را می شناسید؟

برخی از کودکان علائم اولیه زیادی دارند، در حالی که برخی دیگر فقط تعداد کمی از علایم را نشان می دهند. تعداد علائم ممکن است با توجه به سن و مراحل رشد کودکان متفاوت باشد. گاهی اوقات علائم اولیه اتیسم با گذشت زمان تغییر می کند یا با بزرگتر شدن کودکان واضح تر می شود.

علایم اولیه اختلال طیف اتیسم می تواند در موارد زیر قابل مشاهده باشد:

الف) مهارت های ارتباطی و اجتماعی:

در سال های اول زندگی، تعامل اجتماعی و رشد ارتباطی کودکان، حوزه مهمی است که باید به آن توجه کرد. رشد اجتماعی و ارتباطی در کودکان غیر طیف اتیسم شامل مواردی مانند پاسخ دادن به نام خود، برقراری تماس چشمی و استفاده از حرکات و زبان بدن مناسب است. ولی اگر فرد دارای اختلال طیف اتیسم باشد:

1. از تماس چشمی برای دریافت توجه شما استفاده نمی کند. به عنوان مثال، ممکن است وقتی چیزی او را هیجان زده می‌کند به سمت شما نگاه نکند.
2. به ندرت از اشاره کردن به سمت چیزی استفاده می کند. برایی مثال ممکن است برای اینکه شما یک وسیله راببینید به آن اشاره نکند.
3. وقتی او را صدا می زنید، به اسم خود واکنش نشان نمی دهد.
4. اختلال در استفاده از وضعیت بدنی مناسب: به طور مثال ممکن است برای خداحافظی دست تکان ندهد یا برای گفتن بله یا خیر سرش را تکان ندهد.
5. به لبخند افراد آشنا واکنشی نشان نمی دهد.
6. در درک دستورالعمل های ساده و تک بخشی در سن 1 الی 2 سالگی مشکل دارد – به عنوان مثال درک این جملات ساده برایش سخت است: “عروسک را به من بده” یا “ماشین را به من نشان بده”.
7. در گسترش ارتباطات با همسالان متناسب با سطح رشدی خود دچار مشکل است.
8.  جست و جوی خودانگیخته برای شرکت کردن در شادی، لذت ها یا انجام کار با دیگران را ندارد.

ب) فقدان تقابل اجتماعی و هیجانی:

1. رشد زبان محاوره ای با تاخیر مواجه است یا اصلا وجود ندارد.
2. در افراد با تکلم عادی، اختلال مشخص در توانایی آغاز کردن یا ادامه دادن گفت و گو با دیگران وجود دارد.
3. استفاده قالبی و تکراری از زبان یا زبان غیر متعارف دارد.

ج) بازی و ارتباط با دیگر کودکان:

1. به ندرت به کودکان دیگر علاقه نشان می دهد – برای مثال، ممکن است به آن ها نگاه نکند یا سعی نکند توجه آن ها را جلب کنند.
2. به ندرت بازی هایی مانند دالی موشه یا بازی های مشابه را انجام می دهد.
3. از بازی های نمادین یا تخیلی استفاده نمی کند.

د) رفتار و حرکات تکراری:

رفتار و حرکات تکراری از دیگر علایم اختلال طیف اتیسم است. این بخش شامل الگوهای کلیشه ای و تکراری رفتار، علایق و فعالیت های محدود شده می باشد.

1. علاقه به اشیاء یا اسباب بازی هایی خاص دارد – برای مثال، ممکن است فقط با ماشین یا عروسک بازی کند.
2. به شیوه‌ ای تکراری رفتار می کند – برای مثال، ممکن است چرخ‌های ماشین اسباب‌بازی را به طور مکرر بچرخاند، یا لباس‌های عروسک را به‌طور مکرر در بیاورد و بپوشد.
3. با اسباب‌بازی‌ها و اشیاء به روش‌های غیر معمول بازی می کند– برای مثال، ممکن است از چیدن اشیاء یا قرار دادن اسباب‌بازی‌ها کنارهم لذت ببرد.
4. به یک فعالیت‌های خاص علاقه زیادی نشان می دهد و اگر نتواند این فعالیت‌ها را انجام دهد، ناراحت می‌شود – برای مثال، ممکن است یک برنامه تلویزیونی را بارها و بارها تماشا کند.
5. اگر کودک خردسال اتیسم باشد، ممکن است حرکات تکراری انجام دهد یا بدن خود را به روش‌های غیرمنتظره حرکت دهد. به عنوان مثال، ممکن است:
6. دست و انگشتش را تکان دهد.
7. بدن خود را به سمت عقب و جلو حرکت دهد.
8. روی پنجه پا راه برود.

 ه) حساسیت های حسی:

اگر کودک خردسال دارای اختلال طیف اتیسم باشد، ممکن است:

1. نسبت به محیط حساس باشد – برای مثال، ممکن است صداهای بلند یا نور زیاد او را بهم بریزد.
2. دوست دارد محیطش ثابت بماند – برای مثال، ممکن است فقط غذاهایی با بافت یا رنگ خاص بخورد، یا ممکن است بخواهد هر روز یک لباس را بپوشد.
3. تحریک حواس خود:  برای مثال، ممکن است اشیاء را روی لب‌ها یا صورت خود بمالد یا اشیا را بو کند.

کودکان ممکن است به طور طبیعی مهارت های گوناگون را با تقدم و تأخر متفاوت و کمی دیرتر یا زودتر از همسالان خود فرابگیرند. اما موارد اساسی در هر مرحله رشدی وجود دارند که باید آن ها را بشناسیم، نسبت به بروزشان حساس باشیم و در صورتیکه فرزندمان یک یا چند مورد از علایم هشداردهنده را نشان می دهد برای غربالگری رشد با متخصصان مشورت کنیم. علایم اختلال طیف اتیسم به صورت جزیی تر در هر مرحله از رشد در زیر آورده شده است:

14 ماهگی

• کودک حرف نمی زند و یا کمتر از شش کلمه با مفهوم می گوید.
• عضلاتش بیش از حد سفت یا شل است.
• کودک راه نمی رود و حتی با کمک نمی ایستد.
• مهارت هایی که زمانی داشته از دست داده است.
• با شما و دیگران تماس چشمی برقرار  نمی کند و اشسا را با چشم دنبال نمی کند.

18 ماهگی

• کلمات جدید را یاد نمی گیرد.
• متوجه رفت و برگشت یک مراقب نمی شود.
• برای نشان دادن اشیا به دیگران به سمت آن اشاره نمی کند.
• نمی تواند راه برود.
• از دیگران تقلید نمی کند.

20 ماهگی

• نمی تواند با کلمات و اشاره منظور خود را برساند.
• رفتارلجبازانه او از کنترل خارج شده است و با تغییرات ناسازگار است.
• به دفعات زیاد در طول روز گریه می کند یا جیغ می زند و خود را برای خواسته اش روی زمین می اندازد.
• به تنهایی قادر به راه رفتن نیست.

24 ماهگی

• به طور پیوسته راه نمی رود.
• از دستورالعمل های ساده پیروی نمی کند.
• نمی داند با اشیای معمولی مانند برس، قاشق یا چنگال چه کند.

بر اساس نتایج منتشر شده، حدود یک سوم از والدین عنوان می کنند که علایم اختلال طیف اتیسم را در همان نوزادی و طفولیت فرزندشان مشاهده کرده اند. تاخیر های رشدی و انحراف کودک از شاخص های رشدی، هرچند به طور مستقیم به اتیسم اشاره نمی کند اما می تواند به برافراشته شدن پرچم های قرمز و اگاهی والدین از وجود مشکلات رشدی کمک کند.

اگر علایم اختلال طیف اتیسم را مشاهده کرده اید یا فکر می کنید فرزندتان ممکن است اتیسم باشد، بهتر است زودتر اقدام کنید و با یک متخصص مشورت کنید. قبل از قرار ملاقات، بهتر است آنچه را که متوجه شده اید، از جمله مثال ها را یادداشت کنید. همچنین می‌توانید سؤالات، نظرات یا مشاهدات مربیان یا معلمان فرزند خود را نیز یادداشت کرده و با متخصص مربوطه در میان بگذارید.

نویسنده: سارا شاه میر